Het onbekende heiligdom van Artemis in Vravrona

Tekst: Aris Angelou*

De Godin Artemis (Diana) is minder bekend dan andere Griekse godinnen zoals Athene (Minerva) en Afrodite (Venus). Toch is zij de personificatie van veel bepalende aspecten van het leven geweest. Zij was een natuurgodin, de godin van de vruchtbaarheid en van de maagdelijkheid, de beschermgodin van de vrouwen, van het huwelijk, van de geboorte, van het familieleven, van de opvoeding van de kinderen. Zij was ook de beschermgoddin van alle dieren en de godin van de jacht.

Samen met haar tweelingsbroer Apollo waren zij de vrucht van de eerste buitenechtelijke relatie van haar vader Zeus met een Noord-Europese Titaan met blond haar een blauwe ogen Leto genaamd. Hera, de vrouw van de oppergod Zeus is woedend. Zij heeft er voor gezorgd dat er geen plek op aarde zou zijn waar Leto kon bevallen. Negen dagen lang met verschrikkelijke weeën duurt het eer ze uiteindelijk op een kleine drijvende rost midden in de Egeische Zee haar kinderen ter wereld kan brengen. En dit kon enkel nadat Zeus een compromis met Hera wist te sluiten met een prachtige gouden ketting als geschenk en haar te beloven dat hij Leto nooit meer zou zien.

Die drijvende rots die door de Zeegod Poseidon verstevigd werd op palen aan de bodem van de zee is het Griekse eiland Delos vlak bij Mykonos: Delos betekent De Zichtbare (rots) in het Grieks waar men tegenwoordig één van de belangrijkste archeologische plaatsen van Griekenland kan bezoeken: De geboorteplaats van Artemis en Apollo en het heiligdom van die twee populaire goden die in de oudheid door duizenden pelgrims werd bezocht!

“Artemis was de personificatie van de ongerepte natuur waar de mensen vanaf moesten blijven„

Artemis werd eerst geboren en heeft meteen haar moeder bij de geboorte van haar broer Apollo geholpen! Sindsdien is Artemis de beschermgodin van de zwangere vrouwen geworden en ook de godin die voor een goede bevalling zorgde. Dat zijn twee van de vele aspecten van de Artemis cultus die ook in haar heiligdom in Vravrona vereerd werden. Een derde aspect van de Artemis cultus is de maagdelijkheid...Maagdelijkheid en vruchtbaarheid in de cultus van dezelfde goddin? Is dit niet een beetje tegenstrijdig ? Nou, volgens de Oude Grieken kon dat gewoon.. Dit omdat de Olympische Godsdienst, dus wat wij tegenwoordig Griekse Mythologie noemen, geen dogma kende! Dat betekent dat “het verhaal” in verschillende delen van de Oude Griekse wereld op verschillende manieren verteld kon worden...wat ook weer afhankelijk was van de plaatselijke tradities maar ook van allerlei barbaarse dus niet Griekse elementen die de Grieken aanspraken… Die hebben zij dus eigen gemaakt. Daarom dat Artemis in de meeste delen van de Oude Wereld de godin van de maagdelijkheid was terwijl zij in de Griekse kolonie Efese juist de godin van de Vruchtbaarheid was...

Vravrona

Nog even terug op die Maagdelijkheid...Artemis was kennelijk niet blij met het feit dat Zeus haar moeder in de steek had gelaten...en daarom vertrouwde zij het mannelijk geslacht niet. Ze leefde teruggetrokken in de ongerepte natuur waar geen mens een voet had gezet. Ze kon makkelijker met dieren dan met mensen communiceren. Meestal is ze met een hinde of met een stier afgebeeld.. Het zijn wilde dieren die de mensen niet kunnen temmen. Artemis was dus de personificatie van de ongerepte natuur waar de mensen vanaf moesten blijven. Net zoals er nu sprake is van natuurreservaten die beschermd moeten worden...  

In het plaatselijk museum van Vrarona (ook Brauron genoemd) kunnen wij onder meer prachtige beelden van kinderen bewonderen. Dat is heel bijzonder omdat er in het algemeen weinig kinderbeelden uit de Klassieke Oudheid bewaard zijn gebleven. Het heiligdom was een soort internaat dat bestemd was voor de dochters van rijke families uit de Atheense bourgeoisie. Doet een beetje denken aan de Ursulinnen van onze tijd ! De kinderbeelden in het museum van Vravrona zijn de jonge meisjes die Artemis in haar heiligdom moesten dienen en het zijn allemaal offers van die families geweest.

Vravrona museum

Vravrona ligt aan de oostkust van Attica in een idylisch landschap. Een klein moerasachtig natuurreservaat met een kleine rivier die Erasinos heet. Het Artemis heiligdom ligt dicht bij de zee op 40 km van Athene. Opgravingen hebben bewezen dat de plaats reeds in het Laat-Neolithicum bewoond was (6000 jaar v.Chr.) maar de belangrijkste periode is de klassieke tijd geweest (5de en 4de eeuw v.Chr.)

Vlak in de buurt ligt Artemida dat ook wel Loutsa genoemd wordt en tegenwoordig een drukke badplaats in de zomermaanden is. Hier zouden volgens de Oude Griekse traditie Iphigèneia samen met haar broer Orestes (de kinderen van Agamemnon van Mykene) voor het eerst voet op het Griekse vasteland gezet hebben. Zij kwamen uit Tauris of Kolchis (nu de Krim genoemd), “het land van de stieren” aan de Noordkust van de Zwarte Zee waar eventueel de oorsprong van de Artemis cultus lag.
Samen vluchtten zij naar Griekenland en namen het houten cultusbeeld van de godin mee.. Iphigèneia zou volgens de Atheense tragedieschrijver Euripides de rest van haar leven in Vravrona doorbrengen om daar als priesteres van de godin Artemis te dienen. Daar is zij uiteindelijk gestorven en begraven. Na haar dood werd zij vergoddelijkt. Haar graf in een grot in het heiligdom van Vravrona werd door talloze pelgrims bezocht en vereerd.

In het heiligdom stond een tempel en een complex van zuilengallerijen met allemaal woonkamers van de zogenaamde Arktoi, de kinderpriesteresjes, de “berinnetjes”. Tijdens de Vravronia de rituelen die eens in de vier jaar gehouden werden, dansten de berinnetjes de berendans ter ere van een berin die een heilig dier van de godin was en per ongeluk door Orestes en Iphigèneia bij hun aankomst in Attica zou zijn gedood. De godin liet daarop een epidemie op Athene neerdalen. De stad besloot vervolgens een ritueel in te stellen om de godin te verzoenen. De “berinnetjes” die op de leeftijd van 7 jaar aan de eredienst van Artemis waren toegewijd... Als de meisjes van goede komaf klaar waren met hun “scholing” keerden zij terug naar Athene en hun gezin.
Achter de woonkamers van de priesteressen was er een zuilengallerij met rechtstaande houten panelen waar de klederdrachten van allemaal zwangere vrouwen aan hingen. Het waren de kleren waarin zij bevallen hadden en deze aan de godin als dank toe wijdden. Er hingen zelfs kleren van vrouwen die de bevalling niet hadden overleefd. Vravrona is een opgraving met een recent opgeknapt museum dat zeker een bezoek waard is !

*Wie is Aris Angelou?
Aris Angelou is gediplomeerde Nederlandstalige gids in Griekenland en zal vanaf 2021 groepsreizen van de Griekse Gids begeleiden.
Wil je meer weten over Aris Angelou, bezoek ook zijn website griekenlandanders.com

---

Schrijf je in en blijf op de hoogte

Wil je op de hoogte blijven van al het nieuws over Griekenland en de Griekse Gids schrijf je in voor onze gratis digitale nieuwsbrief. Direct na het aanmelden ontvang je van ons een e-mail met een link om je inschrijving te bevestigen.

Disclaimer: Wij verzamelen zoveel mogelijk informatie om onze lezers te helpen. De Griekse Gids is niet verantwoordelijk voor beslissingen die u neemt op basis van bovenstaande informatie. Houd er rekening mee dat informatie snel (per dag en zelfs per uur) kan veranderen. Zodra er wijzigingen zijn passen wij dit zo snel mogelijk aan op deze website.

---

Lees ook deze populaire artikelen

---