Griekse feestdagen

Door: Anneke Kamerling - hèt-boekje.nl

Het Aristotelesplein in Thessaloniki

In Griekenland zijn er niet alleen verlichte kerstbomen, maar ook verlichte schepen. En dan bedoel ik niet alleen de schepen in de havens, die ook vaak met lampjes zijn uitgedost, maar vooral de stralende Griekse kerstboten op de pleinen, bij bedrijven en bij particuliere huizen; 'de karavakia'. "Karavaki" (καραβάκι) betekent klein schip. De kerstboot is een eeuwenoude Griekse traditie die is ontstaan vanuit de zeevaart.

Kerstmis Griekenland (Het Aristotelesplein in Thessaloniki)

De kerstboom kwam pas in de 19e eeuw naar Griekenland toen koning Otto I van Beieren, de eerste koning van het land, dit Duitse gebruik introduceerde. Met de opkomst van de commercie maakten de traditionele Griekse kerstgewoonten plaats voor de kerstboom en de kerstman. Gelukkig is de eeuwenoude traditie van de kerstboot nieuw leven ingeblazen en het versieren van boten is nu weer net zo populair als het versieren van bomen. Griekse steden, zoals Athene en Thessaloniki, hebben altijd een kerstboom èn een verlichte kerstboot op hun openbare pleinen.

De Karavakia

Gezegend met vele eilanden en één van de langste kustlijnen van Europa, is Griekenland altijd een natie van zeevaarders geweest. Mannen waren vaak ver en lang van huis, maar kwamen meestal wel thuis om kerst te vieren. De traditie van de karavakia is begonnen aan de kust, waar de achtergebleven familieleden boten versierden om de mannen te verwelkomen wanneer zij thuiskwamen voor de kerstdagen. Als de familie een eigen boot had, werd deze meestal versierd met lichtjes en andere decoraties. Had men geen boot dan werden kleinere modelboten versierd. De bootjes werden bij de deur of de open haard neergezet, met de boeg naar binnen gericht als symbool voor de behouden terugreis.

Kerstmis Griekenland, bootjes versieren

Het gebruik verspreidde zich over het hele land. Overal in Griekenland worden rond de feestdagen kerstboten verkocht; van groot tot klein, van papier en hout, onversierd of kant en klaar met lichtjes en al. De prijzen variëren van slechts een paar euro, tot honderden euro's, als ze handgemaakt zijn door professionele houtbewerkers.

De Kalanta

Kalanta (Κάλαντα) zijn kerstliederen die een belangrijke rol spelen in de Griekse kersttraditie. Als de Grieken het over kerst hebben, bedoelen ze de periode van 24 december tot en met 6 januari. De Kalanta worden dan ook gezongen op kerstavond, oudejaarsavond en de avond voor Driekoningen. Kinderen gaan van deur tot deur en vragen: "Να τα πούμε;" vertaald in het Nederlands betekent dit: "Zullen we het zeggen?" of "Zullen we zingen?" Het antwoord is uiteraard "ja". Vervolgens zingen de kinderen, vaak met karavakia in hun armen voor hun buren, die op hun beurt kleingeld of snoepjes in de bootjes doen.

Kalanta kerstliedjes

De kinderen zorgen soms zelf voor muzikale begeleiding, veelal met behulp van een triangle of tamboerein, maar in sommige regio's bestaat de muzikale begeleiding uit gitaren, klarinet, mondharmonica en/of accordeon.
Nadat ze het kerstlied hebben gezongen, wensen ze de toehoorders prettige kerstdagen en veel geluk, gezondheid en voorspoed. De volwassenen antwoorden: "Και του χρόνου!" ("kom volgend jaar weer"), wat wil zeggen dat ze willen dat ze het hele jaar door gezegend en gezond zijn.
Er zijn verschillende liederen voor iedere feestdag. Een van de liedjes voor kerstavond luid als volgt:

Καλήν εσπέραν άρχοντες,    Goedenavond edelen,
αν είναι ορισμός σας,    Staat u ons toe,
Χριστού τη Θεία γέννηση,    over de goddelijke geboorte van Christus
να πω στ' αρχοντικό σας.    te zingen in uw adellijke huis.
Χριστός γεννάται σήμερον,    Christus werd vandaag geboren
εν Βηθλεέμ τη πόλη,    in de stad Bethlehem.
οι ουρανοί αγάλλονται,    De hemel verheugt zich,
χαίρεται η φύσις όλη.    de hele aarde is verblijd.
Εν τω σπηλαίω τίκτεται,    In een grot kwam hij ter wereld
εν φάτνη των αλόγων,    in een kribbe voor paarden,
ο βασιλεύς των ουρανών,    de hemelse koning
και ποιητής των όλων.    en schepper van alles.
Πλήθος αγγέλων ψάλλουσι,    Een menigte engelen zingt:
το Δόξα εν υψίστοις,    "Ere zij God in de hoge"
και τούτο άξιον εστί,    en waarlijk is
η των ποιμένων πίστις.    het geloof van de herders.
Εκ της Περσίας έρχονται    Uit Perzië komen drie wijzen
τρεις μάγοι με τα δώρα    met geschenken.
άστρο λαμπρό τους οδηγεί    Een heldere ster wijst hen de weg
χωρίς να λείψει ώρα.    zonder enige vertraging.
Σ' αυτό το σπίτι που 'ρθαμε,    In dit huis waar we zijn gekomen
πέτρα να μη ραγίσει    moge geen steen ooit barsten
κι ο νοικοκύρης του σπιτιού    en moge de huisbaas
χρόνια πολλά να ζήσει.    nog vele jaren leven.

Agios Vasilios

In Nederland krijgen we cadeaus van Sinterklaas of van de kerstman. In Griekenland worden op oudejaarsavond geschenken gegeven ter ere van de Heilige Basilius. Net als de Heilige Nicolaas (onze Sinterklaas) kwam hij uit Klein-Azië en bekommerde hij zich om de armen.

Agios Vasilios

Volgens overlevering zou de Heilige Basilius bisschop van Caesarea (het huidige Kayseri in Turkije) zijn geweest en een eigen gemeenschap begonnen zijn, waar armen en weeskinderen een thuis vonden en waar zieken en ouderen gratis medische zorg kregen. Tijdens een belegering riep Basilius de inwoners van Caesarea op om geld te geven om de overheersers losgeld te kunnen betalen. Iedereen gaf wat hij kon; geld, goud en sieraden. De vijand was zo overrompeld door dit gebaar dat hij het losgeld uit schaamte weigerde en zijn troepen terugtrok. Basilius wilde het onbetaalde losgeld teruggeven aan de mensen, maar wist niet wat van welke familie was. Hij besloot de sieraden in brood te bakken en bad dat op deze manier iedereen zijn eigen bezittingen terug zou krijgen. Hij deelde de broden uit aan de mensen en wonder boven wonder ontving iedereen in zijn brood inderdaad zijn eigen bezittingen.
In de Grieks-orthodoxe kerk wordt beweerd dat Agios Vasilios op 1 januari 379 na Chr. is overleden. Daarom wordt Agios Vasilios op deze dag herdacht en vereerd. Op oudejaarsavond komt iedereen samen en worden cadeautjes uitgewisseld.

De Vasilopita

Een andere traditie op oudejaarsavond is het eten van de Vasilopita (βασιλόπιτα), het brood van Vasilios. De Vasilopita is een zoete, broodachtige cake die alleen voor nieuwjaar wordt gebakken en alleen op nieuwjaarsdag wordt gegeten. Voordat de cake wordt gebakken, wordt er een munt in verstopt. Na het bakken wordt hij vaak bestrooid met poedersuiker waarin het jaartal van het nieuwe jaar uitgespaard blijft. Rond middernacht wordt de cake aangesneden. Om geluk en zegeningen in het huis te brengen wordt hij eerst in kruisvorm in vieren gedeeld, één stuk voor het huis, één voor Christus, één voor de Maagd Maria en één voor de heilige Basilius. Vervolgens wordt de cake opgedeeld zodat elk familielid en elke gast een plak krijgt, waarbij de ontvangers van de oudste tot de jongste in de rij staan. Niemand mag naar zijn stuk kijken totdat iedereen zijn deel gekregen heeft. Pas wanneer het hoofd van het huishouden toestemming geeft, controleert iedereen of hij de munt heeft gekregen. Wie de munt aantreft, heeft voor de rest van het jaar geluk.

Vasilopita recept
Recepten voor deze cake verschillen afhankelijk van de regio en de familie. Dit recept heb ik gekregen van mijn vriendin Zoë uit Athene.

Benodigdheden

Ronde bakvorm
2 mengkommen
schaaltjes
theedoek
vergiet
garde
spatel
rasp
kopjes/mokken
lepels
375 gr boter
3 kopjes suiker
6 eieren (opgesplitst in dooiers en eiwit)
een snufje zout
de schil van 2 sinaasappels
1/2 kopje sinaasappelsap
200 gr Griekse yoghurt, uitgelekt
1 theelepel vanille-extract of 1 zakje vanillesuiker
750 gr zelfrijzend bakmeel, gezeefd
poedersuiker
papieren cijfers van het jaartal van het nieuwe jaar

vasilopita

Zorg dat de boter op kamertemperatuur is voordat u begint. Verwarm de oven voor op ca. 160-180 graden en vet een ronde bakvorm in. Laat de yoghurt uitlekken in een schone theedoek in een vergiet. Meng de boter en de suiker totdat de boter echt romig is, zoals slagroom, en de suiker volledig is opgelost. Splits de eieren. Klop de eiwitten stijf en zet ze even in de koelkast. Voeg de eidooiers één voor één toe aan het romige botermengsel en roer totdat ze allemaal zijn opgenomen. Was en rasp de sinaasappelschillen en roer deze samen met het sinaasappelsap, de uitgelekte yoghurt en de vanille door het mengsel. Gebruik een spatel en geen elektrische mixer, anders verliest de Vasilopita zijn luchtigheid. Spatel de bloem erdoor en tenslotte met lichte cirkelvormige bewegingen het eiwit. Schep het mengsel in de ingevette bakvorm en verstop er een gewassen of in aluminiumfolie verpakt muntje in. Bak de cake in ongeveer 1 uur. Let op; Open de oven in geen geval voordat er 30 minuten baktijd om zijn, omdat hierdoor de vasilopita zou kunnen instorten.

Χρόνια πολλά!

---

Schrijf je in en blijf op de hoogte

Wil je op de hoogte blijven van al het nieuws over Griekenland en de Griekse Gids schrijf je in voor onze gratis digitale nieuwsbrief. Direct na het aanmelden ontvang je van ons een e-mail met een link om je inschrijving te bevestigen.

Disclaimer: Wij verzamelen zoveel mogelijk informatie om onze lezers te helpen. De Griekse Gids is niet verantwoordelijk voor beslissingen die u neemt op basis van bovenstaande informatie. Houd er rekening mee dat informatie snel (per dag en zelfs per uur) kan veranderen. Zodra er wijzigingen zijn passen wij dit zo snel mogelijk aan op deze website.

---

Lees ook deze populaire artikelen

---